Cultuursensitief werken in de zorg betekent dat zorgverleners bewust rekening houden met de culturele achtergrond, overtuigingen en gewoonten van hun cliënten. Het draait om inclusieve, persoonsgerichte zorg, waarbij de mens achter de zorgvraag centraal staat.
Cultuur is slechts één van de lagen van iemands identiteit. Met “cultuur” bedoelen we een mentale programmering die wordt gevormd door enerzijds opvoeding en anderzijds sociale context waarin ervaringen worden opgedaan. Dat uit zich in bepaalde normen en waarden. Daarnaast zijn levensverhaal, religie, taal en sociale rollen van belang.
We schreven al eerder een blog over de verschillen tussen individualistische en collectivistische culturen. Een professional die cultuursensitief werkt kijkt met een open blik naar zulke verschillen. Zonder oordeel, maar met nieuwsgierigheid. Wat heeft deze cliënt nodig om zich veilig, begrepen en geholpen te voelen?
Bij Cultuurtolk horen we regelmatig dat cultuursensitief werken in de zorg een uitdaging is. In deze blog vertellen we je vanuit onze jarenlange ervaring graag meer over dit onderwerp.
Wat is cultuursensitief werken in de zorg?
Cultuursensitief werken in de zorg draait om een aantal kernprincipes. Je vermijdt stereotypering en kiest voor maatwerk. Je stelt goede vragen, blijft nieuwsgierig en bent bereid om je eigen referentiekader te onderzoeken. Welke normen, waarden of blinde vlekken neem jij mee in het contact? Kennis van culturele invloeden op gezondheid en communicatievaardigheden zijn daarbij cruciaal. Het gaat om het stellen van goede vragen, het tonen van respect en het zoeken naar verbinding.
Tot slot is het belangrijk om het doel voor ogen te houden: de beste zorg voor elke cliënt, ongeacht de culturele context.
Het belang van cultuursensitief werken in de zorg
Het Amerikaanse zorginstituut AHRQ noemt culturele competentie een belangrijke factor in het terugdringen van zorgongelijkheid. In de zorg ontmoet je namelijk mensen uit allerlei hoeken van de wereld, elk met hun eigen taal, tradities en ideeën over gezondheid. Dat is interessant, maar ook uitdagend. Verschillen in taal, religie, tradities en gezondheidsopvattingen vragen om zorg die meebeweegt. Als dat niet gebeurt, ontstaan er misverstanden.
Cultuursensitief werken in de zorg voorkomt zulke misverstanden. Deze aanpak zorgt ervoor dat mensen zich welkom voelen en passende zorg ontvangen. Het verhoogt de kwaliteit van zorg, omdat patiënten zich begrepen voelen en daardoor beter meewerken aan hun behandeling. Daarnaast verlaagt cultuursensitief werken in de zorg drempels voor mensen die zorg anders zouden mijden uit schaamte, angst of wantrouwen. Door open en respectvol te communiceren, ontstaat er ruimte voor vertrouwen en samenwerking.
Toepassing in verschillende zorgsectoren
Cultuursensitief werken in de zorg vraagt per sector om een andere eigen invulling, afgestemd op de cliënten en de context van de zorg en de culturen die je tegenkomt. In de ouderenzorg betekent dit bijvoorbeeld onder andere aandacht voor culturele gewoonten, voeding en taal, zeker bij ouderen met dementie. Het is bovendien verstandig om de familie actief te betrekken bij de zorg.
In het ziekenhuis draait het om snelle, duidelijke communicatie met inzet van tolken en respect voor wensen of voorkeuren, zoals bijvoorbeeld voor een zorgverlener van hetzelfde geslacht.
In de jeugdzorg is cultuursensitief werken essentieel om het vertrouwen van gezinnen te winnen. Verschillen in opvoedstijlen en gezagsverhoudingen vragen om een open, begripvolle benadering.
Binnen de geestelijke gezondheidszorg vraagt cultuursensitief werken om erkenning van alternatieve verklaringen voor psychische klachten, en begrip voor mogelijke schaamte of stigma. Therapieën worden afgestemd op de culturele beleving van de cliënt. In elke sector draagt deze aanpak bij aan effectievere, inclusieve en mensgerichte zorg.
Uitdagingen en knelpunten
Cultuursensitief werken in de zorg kent ook uitdagingen. Niet alle zorgverleners hebben voldoende kennis of ervaring, en werkdruk maakt het lastig om extra tijd vrij te maken. Soms is er intern nog weerstand of heerst het idee dat aanpassing “iets erbij” is. Tegelijkertijd bestaat het risico dat men juist gaat generaliseren en anderen tot hun cultuur reduceert. Daarom blijft het belangrijk dat organisaties cultuursensitief werken als vast onderdeel van de zorgverlening zien. Investeren in een cultuursensitieve werkwijze maakt ruimte voor betere samenwerking en leidt tot zorg die daadwerkelijk verschil maakt. Het is zorg die werkt, voor iedereen.
Extra ondersteuning
Zo’n aanpak is niet altijd vanzelfsprekend en vraagt om tijd, geduld en het vermogen om je in een ander te verplaatsen. Ondersteuning, bijvoorbeeld van een cultuurtolk, kan dan waardevol zijn. Het kan ook verstandig zijn om jezelf verder te ontwikkelen via een training of workshop over cultuursensitief werken.
Bij Cultuurtolk geven we zulke trainingen, die je helpen om steviger in je schoenen te staan als professional in een interculturele omgeving. In onze training Cultuursensitief werken krijg je inzicht in je eigen denkpatronen en die van de ander. Je leert hoe je met meer begrip en vertrouwen communiceert met cliënten of leerlingen uit niet-westerse culturen. Wil je meer weten over onze trainingen, of ben je benieuwd welke ondersteuning we verder nog bieden? Neem contact met ons op.