‘Darya heeft een taalontwikkelingsstoornis, afgekort TOS,’ zegt de docent tegen de moeder van Darya. Moeder schudt meteen haar hoofd: ‘Onzin. Darya is niet ziek.’ ‘Een TOS is geen ziekte,’ zegt de docent. ‘Darya heeft een probleem met taal.’ ‘Dat komt omdat we thuis Arabisch praten,’ reageert moeder via een tolk. ‘Ze woont hier nog maar twee jaar en kent de Nederlandse taal nog niet goed maar in haar eigen taal is er niets aan de hand. Ze loopt dus wat achter met de Nederlandse taal maar ze heeft géén stoornis!’ Nu schudt de docent haar hoofd: ‘Het gaat hier niet om een taalachterstand, mevrouw. Het gaat echt om een taalontwikkelingsstoornis. Dat is echt iets anders.’
‘Mijn kind heeft geen stoornis,’ zegt moeder nog eens.
Stoornis is geen woord
In veel niet-westerse landen bestaat het woord stoornis niet. Ouders kunnen een taalontwikkelingsstoornis dan ook niet duiden. Een term die het meest dichtbij stoornis komt, is een mentale ziekte. Dat herkent de moeder van Darya niet, haar kind is niet gek.
Doubleren is beter
De docent laat toetsen van Darya zien waaruit blijkt dat Darya slecht presteert. Ze vertelt dat Darya woorden en klanken moeilijk kan onthouden en moeite heeft met grammatica. De docent stelt logopedie voor om Darya te helpen. Maar moeder zegt beslist: ‘Nee, Darya hoeft niet naar een specialist. Laat haar maar een jaar overdoen, dan komt het wel goed.’
Cultuursensitief werken
Als cultuurtolk kan ik helpen. Ik vertaal niet alleen letterlijk maar vooral cultuursensitief. Ik leg de docent uit waarom moeder niets wil horen over een stoornis. Aan moeder vertel ik dat de docent Darya niet ziet als ziek maar dat ze bepaalde kenmerken opmerkt waarmee ze Darya graag wil helpen. Ik vraag de docent om voorbeelden te geven en uit te leggen wat voor Darya lastig is.
Kenmerken van een TOS
De docent vertelt dat Darya weinig woorden kent. In het Nederlands maar ook in de moedertaal. Ze merkt ook dat Darya vaak moeite heeft om op woorden te komen. Ook is Darya moeilijk te verstaan, lijkt niet goed te luisteren en praat weinig. Als Darya praat, gebruikt ze korte zinnen en maakt fouten. Darya wordt boos als anderen haar niet begrijpen.
Wederzijds begrip
Nu moeder weet om welke kenmerken het gaat, herkent ze die ook in de moedertaal. Ook thuis praat Darya weinig en wordt ze boos als haar moeder haar niet begrijpt. Voor moeder wordt duidelijk dat Darya niet ziek is maar dat de moeite met taal wel voor sociaal-emotionele problemen kan zorgen. Moeder begrijpt nu ook dat Darya baat kan hebben bij extra hulp. De docent weet nu dat ze het woord stoornis beter niet meer kan gebruiken maar wel de kenmerken van een TOS kan benoemen en uitleggen. Door mijn uitleg over het verschil in culturen, ontstaat er wederzijds begrip. Dat komt Darya uiteindelijk alleen maar ten goede.